เมื่อธรรมะและธรรมชาติสอดประสานอย่างงดงาม

จากปรัชญาการศึกษาที่โรงเรียนอนุบาลบ้านพลอยภูมิวางไว้ว่า การจัดการศึกษาปฐมวัยของโรงเรียนอนุบาลบ้านพลอยภูมิมีเป้าหมายที่จะนำชีวิตจริงและความกระตือรือร้นใฝ่ศึกษาของเด็กเป็นตัวตั้ง โดยผ่านการฝึกฝนพฤติกรรมที่ดีงาม   ให้ความสำคัญในการส่งเสริมให้เด็กพัฒนาเต็มตามศักยภาพของความเป็นมนุษย์  ทั้งร่างกายจิตใจ  สังคม  และสติปัญญา แบบองค์รวม

สิ่งเหล่านี้ได้ปรากฏอยู่ในอัตลักษณ์โรงเรียน ที่มุ่งเน้นการเรียนรู้ธรรมะจากธรรมชาติและสรรพสิ่ง  รู้ธรรมชาติของสรรพชีวิต บ่มเพาะความจริง ความดี ความงามสู่ปัญญาตน คือ ศานติสุขสมบูรณ์ของชีวิต

ครูสโลพร ตรีพงษ์พันธ์  – ครูอ๊อบ ผู้อำนวยการและเจ้าของโรงเรียนอนุบาลบ้านพลอยภูมิ  เล่าถึงการก่อตั้งโรงเรียนในปีพศ. 2543 ที่ครอบครัวของเธอ โดยคุณแม่คิดทำโรงเรียนเพื่อให้การศึกษากับหลานตัวน้อย แต่ได้คิดแบ่งปันถึงเด็กๆอื่นๆในบริเวณฝั่งธน ย่านศาลาธรรมสพน์  จากพื้นที่บ้านที่อยู่อาศัย จึงขยับขยายออกมาเป็นโรงเรียนเล็กๆ ที่เป็นเสมือนบ้านอันอบอุ่นของเด็กๆ ตั้งแต่ระดับชั้นเตรียมอนุบาล – อนุบาล 3  ในปัจจุบันที่มีนักเรียนอยู่ 210 คน   และเมื่อ 6 ปีก่อนก็เติบใหญ่ แตกกิ่งก้านออกมาเป็นศูนย์การเรียนรู้ประถมภูมิธรรม  เปิดสอนระดับประถมศึกษาปีที่ 1-6 อยู่ในบริเวณเดียวกัน  เพื่อให้เส้นทางการเรียนรู้ในแนวทางนี้ได้บ่มเพาะเด็กๆได้อย่างต่อเนื่อง

ส่วนตัวครูอ๊อบเองแม้จะร่ำเรียนมาทางด้านเศรษฐศาสตร์   เพราะเคยเชื่อว่าเศรษฐศาสตร์จะมาช่วยชาติได้ เมื่อได้มาทำโรงเรียนด้วยความรักในการศึกษาและการพัฒนามนุษย์ จึงได้ไปเรียนต่อในหลักสูตร Early childhood จากต่างประเทศเพิ่มเติม และยังได้ไปศึกษาดูงานโรงเรียนทางเลือกอื่นๆ และนำนวัตกรรมการศึกษาที่หลากหลาย เช่น Project Based-Learning ,Reggio Emilia และการศึกษาวิถีพุทธนำมาบูรณาการในการจัดเรียนการสอน

รวมทั้งได้ศึกษาคำสอนของพระพุทธโฆษาจารย์( ปอ. ปยุตฺโต) จากหนังสือเรื่องการพัฒนาที่ยั่งยืน ซึ่งเป็นแก่นที่อยู่เบื้องหลังการจัดการศึกษาของโรงเรียนอนุบาลบ้านพลอยภูมิ  โดยนำมาพัฒนาเป็นโครงสร้างการศึกษา  3 ส่วน คือ ส่วนแรกคือ ไตรสิกขา  ส่วนที่ 2 คือ กระบวนการเรียนรู้ด้วยวิถีธรรมชาติของเด็กว่าจะเรียนรู้อะไร อย่างไร โดยผ่านธีมการเรียนรู้ องค์การเรียนรู้ทั้ง 4 องค์ ส่วนที่ 3 คือทักษะความรู้ต่างๆ ทักษะภาษา วิทยาศาสตร์ ศิลปะ ฯลฯ ที่สอดคล้องกับพัฒนาของช่วงวัยของเด็ก  โดยนำมาบูรณาการเป็นกระบวนการจัดการศึกษาแบบองค์รวม

กระบวนการจัดการศึกษาแบบองค์รวมของโรงเรียนอนุบาลบ้านพลอยภูมิ ได้รับการออกแบบเนื้อหาให้สอดคล้องกับสภาพความจริงของธรรมชาติที่สอดคล้องกับมนุษย์ สังคม และเทคโนโลยี  เป็นไปอย่างประสาน เกื้อกูล เพื่อการอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุขผ่านองค์การเรียนรู้ 4 องค์  ซึ่งเป็นธรรมชาติและธีมการเรียนรู้แบบ spriral progression approach ของนักเรียนพลอยภูมิในแต่ละภาคเรียน

องค์การเรียนรู้ที่ 1 ธรรมชาติกับตัวเรา เป็นการให้เด็กเข้าใจถึงตัวเราซึ่งประกอบด้วยกาย ใจ ธาตุ4 ดิน น้ำ ลมไฟ  เราจึงควรศึกษาธรรมชาติภายในตน เพื่อรู้จักตนเองทั้งกายใจและธรรมชาติภายนอก

องค์การเรียนรู้ที่ 2 ธรรมชาติกับสังคม เด็กๆ เรียนรู้กับสิ่งที่เกี่ยวข้องกับตัวเขา เช่น ครอบครัว โรงเรียน ชุมชน  รู้จักการมีปฏิสัมพันธ์ต่อเพื่อน ครู ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมได้อย่างถูกต้องดีงาม

องค์การเรียนรู้ที่ 3 ธรรมะกับธรรมชาติ  ครูชวนเด็กสังเกตุความดี ความจริง ความงามในธรรมชาติ และมองไปถึงว่ามนุษย์สัมพันธ์อย่างไรกับธรรมชาติ การเกื้อกูลกันของธรรมชาติ

องค์การเรียนรู้ที่ 4 ธรรรมชาติกับเทคโนโลยี  เด็กเรียนรู้ว่าการกิน เป็น อยู่เป็นของเด็ก มีคุณค่าแท้ คุณค่าเทียมอย่างไร และท้ายสุดครูมีเป้าหมายที่อยากเห็นเด็กเป็นผู้ผลิตได้เอง สร้างของเล่นขึ้นมา สามารถสร้างความสุขให้ตนเองได้

โดยมีความรู้ทางวิชาการและการพัฒนาทักษะต่างๆ ตลอดจนวิถีชีวิตของเด็กๆ และครอบครัว บูรณาการไปด้วยกันอย่างกลมกลืน บนความสุขและความสนุกสนานในการเรียนรู้

ทั้งหมดนี้เป็นภาพใหญ่ของโครงสร้างการเรียนรู้ของนักเรียนพลอยภูมิที่มีจุดเน้นที่แตกต่างกันไปตามวัยและศักยภาพของเด็กแต่ละระดับชั้น  หากแต่จุดสำคัญก็คือ ครูทำหน้าที่เป็นผู้ออกแบบการเรียนรู้  เป็นผู้จัดกระบวนการและกิจกรรมการเรียนรู้ต่างๆเพื่อให้เด็กค้นพบองค์ความรู้ได้ด้วยตนเอง

“ เราเชื่อว่าในการจัดการศึกษา เด็กควรจะเรียนรู้เรื่องที่เกี่ยวข้องกับตัวเขาที่เด็กจะต้องมีปฏิสัมพันธ์ด้วย  เรียนรู้สิ่งที่เป็นปกติ ธรรมดา Ordinary ในชีวิตเขาแต่ทำให้ Extraordinary พิเศษกว่าความปกติ ธรรมดา มองอย่างมีคุณค่าและมีความลึกซึ้งมากขึ้น เราไม่ได้ไปเรียนอะไรที่ไกลตัวเด็กมาก อย่างเรื่องจักรวาล เรื่องอวกาศ  เราเริ่มต้นการเรียนรู้ที่ตัวเขา” เป็นแนวคิดหลักของโรงเรียนที่ครูอ๊อบได้วางแนวทางไว้

“ ครูจะ Inspire เด็ก คอยกระตุ้นการเรียนรู้  ดูว่าเด็กมีองค์ความรู้เดิมคืออะไร และเขาอยากเรียนรู้อะไรเพิ่มเติม ครูมีหน้าที่จัดกระบวนการเรียนรู้และบันทึกร่องรอยการเรียนรู้ของเด็ก  สังเกต ติดตาม ไปจนถึงสะท้อนการเรียนรู้ของเด็ก จนไปถึงการสรุปความรู้ ”

“ หน้าที่ของครูคือต้องฟังและคอยตั้งคำถาม  ครูจะบันทึกการเรียนรู้ของเด็กอย่างสม่ำเสมอ  ที่นี่เราจะทำเรื่องบันทึก ( Document) เก็บข้อมูล  จากคำถามที่ครูถามเด็ก เด็กคุยกันอย่างไร เด็กมีการเรียนรู้อย่างไร เป็นการทำให้การเรียนรู้ของเด็กปรากฏออกมา(Visible learning) ครูมองเห็นการเรียนรู้ของเด็กที่เกิดตรงหน้าแล้วนำมาสรุปความรู้ และสะท้อนการเรียนรู้ของเด็ก นำมาบอกกล่าวให้กับพ่อแม่ในทุกปลายภาคเรียน ”

“มันยากเหมือนกันที่เราต้องฝึกครูให้เป็นผู้ตั้งคำถามที่ดี  ครูต้องใจเย็นพอ ไม่รีบสอนมากจนเกินไป ”  ตรงนี้ครูอ๊อบย้ำว่าเป็นสิ่งสำคัญ

และอีกเป้าหมายหนึ่งของครูอ๊อบที่กำลังดูแล พัฒนาครู  โดยหมายมั่นให้ครูมีศักยภาพ สามารถต่อยอดจากสิ่งที่เด็กค้นพบ และทำให้เกิดการอยากเรียนรู้ต่อไปอย่างไม่จบสิ้น

ครูไม่ใช่กูเกิ้ล เพราะการศึกษาคือการค้นหาความจริง
“ ความรู้ต่างๆ ไม่ใช่สิ่งที่ครูจะต้องรีบให้คำตอบ เรายังอยากให้เด็กมีความกระหายใคร่รู้  ยังเก็บเป็นคำถามอยู่ในใจ ครูไม่จำเป็นต้องเป็นกูเกิ้ล ตอบทุกอย่าง อะไรที่ครูไม่รู้ ก็ไม่ต้องตอบก็ได้

การที่เด็กเก็บความกระหายใคร่รู้ในใจ เขายังมีความสงสัยกับโลกใบนี้ โลกยังน่าสนใจ น่าพิศวง น่าค้นหา น่าเรียนรู้ ไม่ใช่แค่พอรู้แล้วก็ อ๋อ แค่นั้นเหรอ จบแล้วใช่มั้ย  เพราะการศึกษาจริงๆแล้ว ก็คือ การค้นหาความจริงนั่นเอง ”  เป็นมุมมองของครูอ๊อบที่ตอกย้ำกับคุณครูอยู่เสมอ

การที่จะทำให้ครูเป็นผู้นำพาการเรียนรู้เพื่อให้เด็กเป็นเจ้าของการเรียนรู้ด้วยตนเองอย่างแท้จริง  เด็กสามารถเกิดความเข้าใจและเข้าถึงคุณค่าในสิ่งที่เรียนรู้มา ครูอ๊อบใช้การชวนคิด ชวนครูคุยถึงแนวคิดใหญ่ว่าแก่นแท้ของการศึกษาคืออะไร  พาคุณครูทบทวนกันเสมอๆ  ครูของพลอยภูมิจะได้รับการบ่มเพาะมาเรื่อยๆ เช่นกันกับนักเรียน ครูอ๊อบมีหน้าที่ชี้ชวนให้ครูได้เห็นถึงคุณค่าที่แท้จริง ซึ่งหลายๆคนก็ได้เห็นด้วยตนเอง

“ การปฏิบัติธรรมช่วยได้เยอะมาก เป็นปัจจัยสำคัญอย่างหนึ่งทีเดียวที่ทำให้ครูได้เห็นทันความอยากของตัวเอง เห็นว่าเขาอยากให้องค์ความรู้กับเด็กมาก  ซึ่งไม่ใช่เรื่องง่ายทีเดียว  หากแต่เมื่อปฏิบัติอย่างต่อเนื่อง  ครูหลายคนก็ก้าวข้ามผ่านไปได้ว่าเรื่องนี้เกิดประโยชน์ต่อชีวิตครูเองอีกด้วย…

ที่นี่เราอยู่กันเป็นระบบครอบครัว ไม่ได้มีระดับชั้นการปกครอง  เรามีความใกล้ชิดกัน  บางครั้งเราเองก็ลงไปช่วยห้องเรียน  ในทุกช่วงวันหยุดที่เด็กหยุดเรียนระหว่างองค์ของการเรียนรู้  เราจะมีการนัดหมายพูดคุยกันเพื่อให้ครูนำเอา Best Practice ที่ตัวเองเรียนรู้มาแลกเปลี่ยน ถอดบทเรียนกับเพื่อนครูด้วยกัน ”